Geef Nederlandse huishoudens één grote, oplaadbare batterij voor hun hele financiële levensloop

Mocht er ooit een nieuw kabinet komen, dan zal het uit veel bewindslieden bestaan. Met minimaal vier coalitiepartijen zijn er veel posten nodig om iedereen tevreden te houden. Gelukkig zijn er genoeg maatschappelijke vraagstukken voor deze nieuwe ministers. Ik weet er zo al twee: het nieuwe kabinet krijgt een minister van Energietransitie en een minister van Levensloop.

Zet deze twee nieuwe ministers dan vooral ook op een gedeeld kantoor, zodat ze veel kunnen overleggen. Want het probleem dat ieder van hen moet oplossen is in essentie een en hetzelfde. Het is het vraagstuk van de efficiënte opslag.

Buffer

De minister van Energietransitie kan de Noordzee vol zetten met windmolens en alle daken bedekken met zonnecellen, maar het probleem blijft dat de opgewekte elektriciteit vaak tijdelijk zal moeten worden opgeslagen. Als de zon schijnt, doet niemand het licht aan. We hebben een buffer nodig, een nationale batterij, waarin stroomoverschotten worden opgeslagen. Dat kan een echte, fysieke batterij zijn, in iedere woning, op de plaats waar nu de cv-ketel staat. We kunnen het overschot aan stroom ook omzetten in waterstof of via een Europees stroomnetwerk overschotten overhevelen naar andere landen..

Hoe dan ook: de minister van Energietransitie zal een oplossing moeten vinden voor stroomoverschotten en -tekorten in de tijd. Hetzelfde geldt voor de minister van Levensloop. Die moet een ‘financiële batterij’ uitdenken waarmee huishoudens inkomensoverschotten kunnen opslaan, waar ze uit kunnen putten als het inkomen tekortschiet.

Goedbedoelde bemoeienis

Zo’n batterij hebben we al, zult u zeggen: hij heet ‘bank’. We lenen er als we tekort komen, en sparen als we over hebben. Maar helaas is de werkelijkheid niet zo simpel. Goedbedoelde overheidsbemoeienis heeft gezorgd voor een wirwar aan spaarpotjes en leningen. We hebben pensioenfondsen, hypotheekleningen, studieleningen en sociale verzekeringen, allemaal met hun eigen regeltjes waardoor ze slecht op elkaar aansluiten. De Nederlanders keukenla ligt vol met financiële batterijen, sommige oplaadbaar, andere juist niet, en ieder met een eigen formaat en voltage.

In het pas verschenen rapport ‘Evenwichtige vermogensopbouw’, brengt SEO Economisch Onderzoek deze rommella in kaart. De onderzoekers laten allereerst zien hoe inkomen en vermogen elkaar tijdens de levensloop idealiter zouden moeten aanvullen. Aan het begin van het zelfstandige leven hebben we nauwelijks inkomen maar wel behoefte aan geld om een studie te bekostigen. Het vermogen mag dan negatief zijn. Vervolgens komt het spitsuur van het leven, waarin we langzaam meer gaan verdienen terwijl de uitgaven enorm stijgen. Er moet een huis worden gekocht en de kinderen willen ieder jaar een nieuwe Playstation. De hypotheekschuld is hoog en geld om te sparen is er nog niet. Na het spitsuur, als de kinderen het huis uit zijn, verdienen we meer, maar hebben we weinig kosten, waardoor het vermogen groeit. Na onze pensionering laten we die financiële batterij langzaam weer leeglopen. Als ten slotte de zorgkosten flink gaan stijgen, verpanden we ons afgeloste huis en gaan uiteindelijk de kist in met net zo weinig vermogen als we aan het leven begonnen.

Schermafbeelding 2017-06-17 om 20.22.04

Gaten

Dat is het ideaalbeeld. In de praktijk durven we niet veel te lenen voor onze studie en kunnen we het ook niet. Wel moeten we veel pensioenpremie betalen tijdens het spitsuur en meteen beginnen met aflossen van de hypotheek. Ouderen lukt het zelden de waarde van de eigen woning te gebruiken voor het financieren van zorg. Het gevolg is dat Nederlanders op de meeste momenten van hun leven zowel sparen als lenen, want ze mogen met het ene potje het andere gat niet tijdelijk vullen. We zijn arm en rijk tegelijk.

De regels rond pensioen, hypotheek en studie moeten op de schop, vinden de onderzoekers terecht. Koppel tijdens het spitsuur pensioen en hypotheek, regel een ‘omkeerhypotheek’ waarmee ouderen zorg kunnen financieren zonder te hoeven verhuizen, maak bijlenen en extra aflossen in de hypotheek eenvoudiger en creëer meer kredietmogelijkheden voor levenslang leren. Kortom: maak van al onze financiële batterijen één grote krachtbron. De nieuwe minister van Levensloop kan aan de slag.

(FD)