De voorrondes zijn begonnen, maar de finale is pas in 2019. Dan zitten Mario Draghi’s acht jaar als president van de Europese Centrale Bank (ECB) er op. Overal in het eurogebied beramen politici plannetjes om een landgenoot op deze post te krijgen.
Volgens het Duitse blad Der Spiegel is Angela Merkel binnenskamers al aan het pitchen voor Jens Weidmann. Die is nu president van de Bundesbank en in die rol lid van de beleidsbepalende raad van bestuur van de ECB. Als uitgesproken tegenstander van het opkoopprogramma dat Draghi in 2015 begon, is hij in die raad vrij geïsoleerd komen te staan. Als president zal hij een veel groter stempel op het monetaire beleid kunnen drukken. Maar dat is niet de enige reden dat Merkel zich wil inspannen voor zijn kandidatuur. Duitsland is gewoon aan de beurt om de ECB te leiden.
Eigenlijk had het land al in 2011 de president zullen leveren. Toen stond de monetaire havik Axel Weber klaar om Jean-Claude Trichet op te volgen. Maar in het heetst van de eurocrisis trok Weber zich onverwachts terug. Hij kon zich niet verenigen met het activistische beleid van de ECB.
Webers plaats werd soepel ingenomen door Draghi, en daarmee greep Zuid-Europa de macht in Frankfurt. Een jaar eerder was de positie van vicepresident ingenomen door de Portugees Vítor Constâncio. Dat gebeurde met steun van de Duitsers, die dachten op deze manier het toekomstige presidentschap van Weber te bezegelen. De zuidelijke vicepresident maakte een noordelijke president onontkoombaar, was de gedachte. Maar dat liep dus anders.
Let wel: in theorie doet de nationaliteit van ECB-bestuurders niet ter zake. Het EU-verdrag schrijft voor dat alle leden van de raad van bestuur worden benoemd op persoonlijke titel. Zij moeten expliciet de belangen van de eurozone behartigen en niet die van hun eigen land. Maar de monetaire traditie, de economische cultuur en de conjuncturele omstandigheden van hun land brengen zij natuurlijk wel mee naar de vergadertafel.
Of een bestuurder uit Noord- of Zuid-Europa komt, maakt daarom wel degelijk uit: noord staat in de regel een strenger monetair beleid voor dan zuid. Niet voor niets komt de kritiek op het opkoopprogramma vooral uit het noorden. Met dat in het achterhoofd is het opvallend hoe de macht in de top van de ECB sinds 1999 steeds verder naar het zuiden schoof. Om dat te illustreren heb ik de ‘gemiddelde’ geografische locatie van de (gedurende de jaren veranderende) top van de ECB bepaald.
Bijvoorbeeld: in 1999 was de Nederlander Wim Duisenberg president en de Fransman Christan Noyer vice-president. Geografisch bevond de macht in de ECB zich dus halverwege Amsterdam en Parijs. Dankzij website www.geomidpoint.com is dat geografische midden, het zwaartepunt, eenvoudig uit te rekenen.
(klik voor groter)
In 1999 lag het zwaartepunt van de ECB-top in het westen van Wallonië, bij het plaatsje Leuze-en-Hainaut. In 2002 trad Noyer af en werd de Griek Lucas Papademos vicepresident. Daardoor verschoof het zwaartepunt van de macht naar het zuiden, halverwege de lijn Amsterdam-Athene, naar noord-Kroatië. Toen in 2003 Jean-Claude Trichet president werd schoof de macht nog zuidelijker, naar de Adriatische Zee bij San Marino. Papademos ging en Constâncio kwam, waardoor het zwaartepunt een stuk westelijker maar nauwelijks noordelijker kwam te liggen.
Na het aantreden van Draghi werd het (voorlopig) zuidelijkste punt bereikt, net buitengaats bij het Spaanse Tarragona. Natuurlijk, er zijn nog vier andere ECB-directieleden. Als we die meenemen ligt de macht noordelijker, bij Clermont-Ferrand in Frankrijk. Maar dat is nog altijd ten zuiden van het zwaartepunt van alle 19 eurolanden samen. Dat punt ligt– hoe kan het anders – in Duitsland, bij het dorpje Marklkofen, vlakbij München.
Mijn kaartje heeft natuurlijk geen enkele wetenschappelijke waarde. Het is slechts een illustratie van de trend. Om die te keren zou een Duitse president logisch zijn. Zet er dan een Finse vicepresident naast en het ECB-zwaartepunt ligt in de Oostzee, op het eilandje Gotland. Wat wil je nog meer?