De eerste ronde van besprekingen door verkenner Edith Schippers is achter de rug en we hebben al een winnaar. Nee, die heet niet Mark Rutte of Sybrand Buma, en al helemaal niet Alexander Pechtold of Jesse Klaver. Nee, de winnaar is Gert-Jan Segers, leider van de ChristenUnie.
Waarom? Omdat Schippers eerst wil kijken naar een coalitie zónder de ChristenUnie. VVD, CDA en D66 zouden dan met GroenLinks om de tafel moeten. Segers staat buitenspel.
Maar dat is een uitstekende positie, zo aan het begin van de formatie. Laat VVD en GroenLinks elkaar eerst maar de tent uit vechten. Zolang Rutte nog meerdere opties heeft voor zijn kabinet, zal hij niet al te veel aan Klaver willen toegeven. Klaver droomt nog altijd van een coalitie zonder de VVD, dus zal ook zijn tanden laten zien.
Gevolg is dat de onderhandelingen al snel klappen en Rutte met goed fatsoen Segers kan bellen. Die wordt dan de ‘kingmaker’ van Rutte III, en kan eisen wat hij wil. Door te beginnen met het onderzoeken van groen-rechts, is de kans op een grote ‘chriberale’ coalitie van christelijke en liberale partijen dus juist toegenomen.
De grote verliezer is dan Pechtold. Nee, niet Klaver, want die kan in de oppositie fijn verder bouwen aan z’n beweging. Juist D66 verliest als het wordt gedwongen om te fungeren als progressieve bijwagen van een conservatief kabinet.
Met GroenLinks erbij zit D66 fraai in het midden van de macht en kan men rechts en links tegen elkaar uitspelen zodat uiteindelijk de stem van het ‘radicale midden’ de doorslag geeft.
In een chriberaal kabinet heeft D66 niet meer dan een bijrol. Wordt het ‘groeberaal’ dan speelt Pechtold eerste viool.
Meest interessante deze dagen is dan ook om de strategie van D66 in de gaten te houden. De eerste zet is al gedaan: Pechtold zette in zijn gesprek met Schippers zwaar in op een kabinet met GroenLinks. Maar dat zal niet genoeg zijn, want als die besprekingen klappen is ook hij overgeleverd aan het chriberalisme. Wat moet de D66-leider doen? Nu roepen dat het per se met GroenLinks moet, en dat hij nooit steun zal geven aan een coalitie met de ChristenUnie? Dat is een ongeloofwaardig dreigement en geeft bovendien Klaver veel te veel macht in de onderhandelingen. Lastig, lastig.
Er is volgens mij maar een manier voor Pechtold om het initiatief in handen te krijgen: maak er een spel in twee stappen van. Sluit eerst een akkoord met Klaver over wat de gezamenlijke inzet wordt (klimaat, onderwijs, eerlijke arbeidsmarkt) en ga dan pas onderhandelen met VVD en CDA.
Alleen zo kan hij Rutte’s vlucht naar de ChristenUnie voorkomen, zonder GroenLinks te veel macht te geven.
Zijn Pechtold en Klaver al samen in een Haags achterkamertje gesignaleerd?