Hij wil Nederland veranderen. Ons land moet eerlijker en groener, te beginnen met het belastingstelsel. Details ontbreken nog, maar GroenLinks-lijsttrekker Jesse Klaver ontvouwde deze week zijn plan voor een radicale stelselherziening. Hij wil minder belasting op arbeid, en meer op milieuvervuiling. Maar liefst €20 mrd wil Klaver zo verschuiven.
Uitstoot van CO2 wordt zwaarder belast en er komt een kilometerheffing met hogere tarieven voor meer vervuilende auto’s. Met de opbrengst worden de sociale premies voor lage inkomens verminderd, waardoor er aan de onderkant van de arbeidsmarkt meer werk ontstaat.
Prijsprikkels beter dan botte regels
Klaver verklaarde vorig jaar het ‘economisme’ in de politiek nog de oorlog, maar met deze voorstellen lijkt hij het inzetten van financiële prikkels juist te omarmen. Als econoom kan ik dat alleen maar toejuichen. Maatschappelijke doelstellingen zijn vaak efficiënter te bereiken via subtiele prijsprikkels dan met botte regels en wetten.
Maar niet iedereen is enthousiast over het economisme van GroenLinks. Het FD bijvoorbeeld noemde het belastingplan in het hoofdredactioneel commentaar ‘luchtfietserij’. Dit soort belastingprikkels maken het stelsel onnodig ingewikkeld en de inkomstenstroom voor de schatkist instabiel. Bovendien is het maar de vraag of vergroening van de belastingen echt voor meer werk kan zorgen. Uiteindelijk zijn het mensen die de milieubelasting moeten betalen, bijvoorbeeld via hogere prijzen voor producten, dus wat er via lastenverlaging bij komt, gaat er bij de boodschappen weer van af. De prikkel om te werken of om banen te creëren, zou dan per saldo niet toenemen.
Banengroei kan ook zonder milieubelastingen
Dat laatste is een belangrijk bezwaar. Het ‘dubbele dividend’ van een schoner milieu én meer werkgelegenheid is in de praktijk moeilijker te bereiken dan vaak wordt gedacht. Als er wel meer werk ontstaat, komt dat door de verschuiving van lasten van werkenden (die minder inkomstenbelasting of premies gaan betalen) naar niet-werkenden, die meer gaan betalen voor milieubelastende producten. Als zo’n verschuiving wenselijk is, kan de overheid die ook doorvoeren zonder milieubelastingen, bijvoorbeeld door de btw te verhogen en daar de inkomstenbelasting mee te verlagen.
In de plannen van GroenLinks gaan vooral de bruto loonkosten voor lagere inkomens fors omlaag. We moeten de CPB-doorrekening nog afwachten, maar ik durf wel te gokken dat deze maatregel tot flinke banengroei leidt. Juist aan de onderkant werken de premies en belastingen verstorend voor zowel (potentiële) werknemers als werkgevers. Maar weer geldt: ook zonder milieubelastingen zou GroenLinks die premies kunnen verlagen, bijvoorbeeld door de belastingen voor hogere inkomens te verhogen.
Milieuproblemen ontstaan door marktfalen
Maar of er nou wel of geen dubbel dividend is, een enkel dividend is er zeker: dat van minder milieuschade. Milieuproblemen ontstaan door marktfalen. De markt is niet in staat om de maatschappelijke kosten van bijvoorbeeld CO2-uitstoot volledig te laten doorklinken in de prijs van producten en diensten. Met een heffing, liefst ter waarde van die ongeprijsde maatschappelijke kosten, wordt het marktfalen hersteld. Iedereen blij.
Iedereen, behalve de fiscus, vreest het FD. Want als mensen hun gedrag gaan aanpassen aan de nieuwe prijzen, levert de milieubelasting direct minder op. Ik zie dit gevaar niet. Het is juist de bedoeling dat mensen hun gedrag aanpassen. De overheid heeft een scala aan andere belastingen om eventuele gaten die daardoor ontstaan op te vullen. Het wordt vast even wennen en uitproberen, maar ook een stelsel met hoge milieuheffingen kan uiteindelijk zorgen voor stabiele belastinginkomsten.
Opbrengst milieuheffingen al jaren stabiel
De Nederlandse fiscus is er trouwens al aan gewend. Van alle Europese landen heeft Nederland het hoogste percentage aan belastinginkomsten uit milieuheffingen. Bij ons is dat bijna 9%, in bijvoorbeeld Duitsland en Zweden nauwelijks meer dan 5%. Energieheffing, afvalstoffenbelasting, belastingen op grond- en leidingwater en andere milieubelastingen leveren pakweg €22 mrd per jaar op.
Maar hoewel de afgelopen jaren veel is gepraat over vergroening van de belastingen, is het aandeel uit milieuheffingen al twintig jaar min of meer stabiel. Sinds 1995 steeg dat percentage met slechts een half procentpunt. Elders in Europa daalde het zelfs. GroenLinks wil die trend met een radicaal voorstel doorbreken. Niets mis mee, lijkt mij.