Januari van dit jaar. Een analist van Royal Bank of Scotland stuurt een mail naar zijn klanten. Analist Andrew Roberts heeft een duidelijk advies: ‘Sell everything.’ Alles stort in. Verkoop aandelen, verkoop risicovolle obligaties, verkoop grondstoffen, verkoop alles. 2016 wordt een ‘cataclysmic year’. Aandelen zullen kelderen, olie daalt naar $16 per vat. De sneeuwbal begint te rollen in China en sleurt de hele wereld mee, weet Andrews.

Dezelfde analist had in 2010 ook al hel en verdoemenis gepredikt. ‘Denk het ondenkbare’, schreef hij toen. ‘We bevinden ons op de rand van de afgrond.’ Maar 2010 bleek juist een prima beleggingsjaar. Dat weerhield journalisten er niet van om in 2016 de waarschuwingen van deze Cassandra toch weer serieus te nemen. De roemruchte (**kuch**) Ambrose Evans-Pritchard van de Daily Telegraph wakkerde het depressieve vuurtje van Roberts graag aan. De laatste woorden van zijn column van 11 januari over Roberts’ doemscenario luidde: ‘De verkoopgolf kan zichzelf gaan versterken en uitgroeien tot de volgende mondiale crisis.’

Weer zat Roberts er grandioos naast. En Evans-Pritchard had zich weer eens bij de neus laten nemen door een doemprofeet. Na de dip in januari en februari herstelden de beurzen wereldwijd. De olieprijs krabbelde op en de wereldeconomie weigerde in te storten. Wie alles in de winter verkocht, had in het voorjaar spijt.

Doemprofeten bakken er meestal niks van. Toch zijn hun scenario’s populair bij beleggers. Het bijzondere van de profetie van Roberts begin dit jaar was niet dat deze zo zwart was, maar dat zijn verhaal zo veel aandacht kreeg van beleggers en de financiële pers. Houden we soms van pikzwarte voorspellingen?

Ja dus. Daarop wijst althans een nieuwe studie van Nobelprijswinnaar Robert J. Shiller van Yale University. Afgelopen week publiceerde hij de resultaten van onderzoek naar de pessimistische inslag van beleggers en de invloed daarop van de pers. Shiller houdt al ruim een kwart eeuw enquêtes onder particuliere en institutionele beleggers. Hij vraagt hen onder andere naar de kans op een beurskrach in de komende zes maanden. Met een beurskrach bedoelt hij er een zoals in oktober 1987, toen de Dow Jones in één dag met meer dan 8% daalde. Uit de antwoorden destilleert Shiller de ‘Crash Confidence Index’: het percentage van de geënquêteerden die de kans op zo’n crash in het komende halfjaar op minder dan 10% schatten.

Die index is verrassend laag, ontdekte Shiller. De ondervraagde beleggers schatten de kans op een grote crash dus veel hoger in dan gerechtvaardigd is op grond van het verleden. Beleggers zijn overdreven bang voor zwarte maandagen en donderdagen. Die komen minder vaak voor dan ze denken.

Een oorzaak ligt mogelijk bij de financiële pers. Shiller onderzocht duizenden beursberichten in de Wall Street Journal, en constateerde dat negatief beursnieuws prominenter gebracht wordt en langduriger besproken, dan positieve verrassingen op de beurs. De financiële pers — en misschien wel alle pers — brengt graag negatief nieuws. Of, zoals Shiller ruiterlijk toegeeft: misschien is het de nieuwsconsument die een voorkeur heeft voor negatief nieuws, en bedient de pers die consument op z’n wenken.

Het is de combinatie van tegenvallers op de beurs en de grote aandacht daarvoor in de pers die beleggers een overmatige angst bezorgt voor grote krachs. Vooral negatieve beursberichten op de voorpagina van de Wall Street Journal verhogen de angst voor een beursimplosie. Dit verband zag Shiller overigens alleen bij particuliere beleggers. Voor professionele beleggers vond Shiller geen significante relatie tussen slecht nieuws, overdreven berichtgeving en de vrees voor een beurskrach.

Een professional als Andrew Roberts geloofde dus misschien zelf wel niets van zijn profetie, maar wist dat een doemverhaal veel meer impact zou hebben dan een realistischere versie. De particuliere belegger is voortaan gewaarschuwd: slecht beursnieuws op de voorpagina is zelden de aankondiging van een echte krach.