Zonnig was het niet op zaterdag 7 november 2015. In De Bilt trokken de wolken slechts een kwartiertje weg, de rest van de dag was het grijs weer. Maar warm was het wel. Het kwik in de thermometer van het KNMI tikte zelfs even de 18,5 graden Celsius aan. Dat was meer dan gemiddeld in juli of augustus, en zo’n drie keer meer dan wat in november een gebruikelijke temperatuur is.

Het hele vierde kwartaal van vorig jaar was uitzonderlijk warm. De temperatuur in oktober, november en december was de afgelopen decennia gemiddeld 3,7 graden. Maar in de 2015 bedroeg het gemiddelde 9,6 graden. Slechts één nacht, op 23 oktober, was er sprake van nachtvorst.

Rijp op de bomen
Ik staar bedroefd naar mijn schaatsen en zie dat het vet op het ijzer al ranzig begint te worden. Nederland is op z’n mooist onder een winterzon, met rijp op de bomen en sneeuw op het land. We hebben het al een paar jaar niet meer gezien.

Niet alleen de schaatser, maar ook de macro-econoom in mij lijdt. Want door het warme weer zijn de cijfers over de economische groei in Nederland flink verstoord. Het warme najaar heeft geleid tot een flink lagere gasconsumptie van Nederlandse huishoudens. De gasproductie lag in het vierde kwartaal bijna 14 % lager dan een kwartaal eerder (gecorrigeerd voor seizoenseffecten). Dat heeft het bruto binnenlands product (bbp) behoorlijk gedrukt. Omdat we verandering in het bbp gelijk stellen met ‘economische groei’, lijkt het daardoor dat de Nederlandse welvaart in het vierde kwartaal van 2015 wat minder is gegroeid dan verwacht.

De groei bleef steken op 0,3% ten opzichte van een kwartaal eerder, zo berichtte het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) afgelopen donderdag. Niet slecht, maar ook niet geweldig. Maar de warme herfst en het relatief geringe gasverbruik vertekenen dit cijfer dus. Zonder gas was de groei 0,6%, dus twee keer zo hoog, blijkt uit cijfers van het CBS.

Warm huis
Die gecorrigeerde 0,6% groei geeft een beter beeld van de stand van de economie dan het officiële groeicijfer van 0,3%. Dat we minder gas hoefden te verstoken om het in onze huizen net zo warm te hebben, vermindert onze welvaart niet. Integendeel: dezelfde welvaart (een warm huis) kregen we in de herfst van 2015 voor een lagere prijs. Dat is winst, geen verlies.

Het is niet voor het eerst dat de gasproductie ons het zicht ontneemt op de werkelijke kracht van het economisch herstel. In het tweede kwartaal van 2015 ging de gaskraan een flinke slag dichter, in een poging aardbevingen in Groningen te voorkomen. Dat kostte de economie miljarden aan gasinkomsten.

Maar dichtdraaien van de gaskraan heeft natuurlijk weinig te maken met de kracht van het Nederlandse bedrijfsleven en de bestedingszin van Nederlandse consumenten. De teleurstellende 0,1% groei van het bbp die het CBS voor in het tweede kwartaal van 2015 in de boeken schreef, zegt daarom weinig over het economisch herstel. Zonder de lagere gasproductie was de groei in dat kwartaal op 0,6% uitgekomen.

Vertekend bbp-cijfer
Voor heel 2015 bedroeg de groei van de economie 1,9%. Maar gecorrigeerd voor gasproductie was de groei 2,3%. Dat is ongeveer gelijk aan de trendmatige groei van voor de crisis.

Ook in 2014 vertekende de gasproductie het bbp-cijfer. In het eerste kwartaal van dat jaar, toen de gemiddelde temperatuur 2,7 graden boven normaal lag (de schaatsen bleven ook dat jaar in het vet), kromp het bbp met 0,4%. Gecorrigeerd voor gas was er sprake van groei met 0,1%.

Hoe rijk zou Nederland nu zijn zonder de lagere gasproductie door warme winters en dichtdraaien van de kraan? Het CPB kwam deze week met cijfers, op basis waarvan een berekening valt te maken. Het bbp lag eind 2015 2,6% hoger dan begin 2014. Zonder de gastegenvaller was die groei 3,7% geweest. De Nederlandse economie (exclusief gas) deed het de afgelopen twee jaar dus een stuk beter dan de bbp-cijfers suggereren.