(Verscheen eerder in FD)
Ik heb te doen met mijn Amerikaanse collega’s. Zij moeten hun economische rubriekjes vullen met slaapverwekkend nieuws over doodnormale economische groei, licht dalende werkloosheid en meevallende productiecijfers.
Hun centrale bank koopt geen obligaties meer op en overweegt komende zomer voor het eerst de rente weer een beetje te verhogen. Amerikaanse journalisten moeten dergelijk non-nieuws verslaan alsof het van levensbelang is, in de hoop dat de lezer er niet subiet van in slaap valt. Meelijwekkend.
Nee, dan Europa! Bij ons is het alle dagen feest. Het ene knettergekke reddingsplan is nog niet uitgerold, of het volgende allesbepalende moment breekt alweer aan. De economie zweeft tussen leven en dood. Ieder zetje de ene of de andere kant op kan beslissend zijn voor de uitkomst.
Op donderdag schokte de Europese Centrale Bank (ECB) de financiële markten en gaf ze alle Duitse economen een hartverzakking door te besluiten van start te gaan met een ongekend groot stimuleringsprogramma. De ECB gaat staatsobligaties opkopen van eurolanden, voor maar liefst €60 mrd per maand, en stopt daar pas eind volgend jaar weer mee. QE is in Europa aangekomen.
De rook van dit bazookaschot is nog niet opgetrokken of de volgende zenuwslopende gebeurtenis staat al voor de deur. De Grieken gaan zondag naar de stembus en kiezen mogelijk voor het uiterst linkse Syriza, dat belooft bezuinigingen terug te draaien, uitkeringen te verhogen en belastingen te verlagen. De afspraken met Europa wil Syriza heronderhandelen en de Griekse staatsschuld wil de partij koud saneren.
Er zit overlap tussen beide gebeurtenissen. De ECB gaat staatsschuld van alle eurolanden opkopen, maar voorlopig mag Griekenland niet meedoen. Er liggen al te veel Griekse obligaties in de kluis van de ECB, van eerdere opkoopoperaties. Eerst moeten de Grieken daar iets van aflossen. Naar schatting pas deze zomer komt het aandeel Griekse schuld bij de ECB onder het maximum van 33% en kan ook Griekenland een verse dosis QE krijgen.
Syriza-leider Alexis Tsipras zal moeten toekijken hoe de ECB van alle landen schuld opkoopt, behalve van Griekenland. Maar hij is eigenlijk uit op een grotere prijs: regelrechte kwijtschelding van een flink deel van de schuld. Wat is de kans dat hij dat voor elkaar krijgt?
Niet bepaald groot. In 2012 gingen private schuldeisers akkoord met verlenging van de looptijd en lagere rente, waardoor de waarde van hun schuldbewijzen ongeveer halveerde. De staatsschuld daalde, maar is sindsdien weer opgelopen naar €315 mrd, oftewel 176% van het bbp.
Verreweg het grootste deel van de Griekse staatsschuld is in handen van andere eurolanden en publieke instellingen als de ECB, het IMF en de Europese noodfondsen. In 2012 kwamen de Europese ministers van financiën in de eurogroep overeen dat de rente die zij ontvangen op de Griekse schuld wordt teruggesluisd naar de Grieken. In 2014 ging dat om een bedrag van €2,5 mrd. Dit jaar stroomt er zo nog eens €2 mrd terug naar Griekenland. Nederland doet hier ook aan mee en geeft dit jaar meer dan €100 mln aan rente-inkomsten terug aan de Grieken. Ook kreeg Griekenland in 2012 tien jaar uitstel van een deel van de rentebetalingen aan het tijdelijke noodfonds.
Europa heeft dus al best wat gedaan om de Griekse schuld draaglijker te maken. Alleen over regelrechte kwijtschelding van Griekse schulden aan Europese overheden was in 2012 niet te praten. Dat zal in 2015 niet anders zijn, wat Tsipras ook beweert. Landen schelden elkaar nu eenmaal zeer zelden schulden kwijt. Het beste waar de Syriza-leider op kan hopen is verdere versoepeling van de leenvoorwaarden. Langzamer terugbetalen, lagere rente of tijdelijke opschorting van rentebetalingen, dat lijkt het hoogst haalbare resultaat voor de Grieken.
Europese landen hebben de plicht hier serieus naar te kijken. In 2012 beloofden zij dat wanneer de Griekse begroting exclusief rentelasten een overschot zou vertonen, er over verdere schuldverlichting te praten zou zijn. Deze belofte maakt schuld. Europese schuld aan Griekenland, in dit geval.